«Εικόνες του Άουσβιτς μέσα από τη ζωγραφική ενός Μάρτυρα του Ολοκαυτώματος»

«Εικόνες του Άουσβιτς μέσα από τη ζωγραφική ενός Μάρτυρα του Ολοκαυτώματος»
                     Δρ  Στέλλα Μουζακιώτου
                                 Καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης
                            
                                                                 
Με τον όρο Ολοκαύτωμα αναφερόμαστε στο μεθοδευμένο διωγμό και τη γενοκτονία με την υποκίνηση του κράτους διαφόρων   κοινωνικών  και  πολιτικών ομάδων κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου από τη Ναζιστική Γερμανία και τους συνεργάτες της.
Το Ολοκαύτωμα εφαρμόστηκε χωρίς κανένα έλεος ή εξαίρεση για τα παιδιά ή τα μωρά, και τα θύματα συχνά βασανίζονταν πριν τελικά δολοφονηθούν. Οι Ναζί διεξήγαγαν σαδιστικά και θανατηφόρα «ιατρικά» πειράματα  χρησιμοποιώντας κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών. Ο Γιόζεφ Μέγκελε,   στρατιωτικός γιατρός στο Άουσβιτς και διευθυντής της ιατρικής υπηρεσίας στο Μπίρκεναου, ήταν γνωστός ως "ο Άγγελος του Θανάτου" για τα σαδιστικά και ανορθόδοξα πειράματά του. Πολλά από αυτά τα πειράματα είχαν σκοπό να δημιουργήσουν "φυλετικά αγνά" μωρά ή να διερευνήσουν τις αντοχές του ανθρώπινου σώματος στον πόνο, τον ακρωτηριασμό, την πίεση ή την θερμοκρασία (υπάρχουν πολλές μαρτυρίες για κρατούμενους που βυθίζονταν ζωντανοί σε καζάνια με βραστό ή παγωμένο νερό). Οι περισσότεροι από τους κρατούμενους που χρησιμοποιήθηκαν στα πειράματα αυτά δεν επέζησαν. Το ίδιο σκληρή και βάναυση ήταν και η καθημερινή ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, με τους ξυλοδαρμούς, τα βασανιστήρια και τις ομαδικές εκτελέσεις από τους Ναζί να είναι στην ημερήσια διάταξη.
O Πολωνός εικαστικός, David Olère (1902-1985),   είναι ο καλλιτέχνης του οποίου το έργο αποδεικνύει το τεράστιο μέγεθος του Ολοκαυτώματος. Ως ένας από τους λίγους επιζώντες του Άουσβιτς, μέσα από τα σχέδιά του και τα ζωγραφικά έργα του αντλούμε πληροφορίες σημαντικής σπουδαιότητας για τις θηριωδίες που υπέστησαν τα ναζιστικά θύματα σε αυτό το διαβόητο στρατόπεδο θανάτου. Ήταν ένας από τους αιχμαλώτους - εργάτες που ζούσε καθημερινά τη ζωή στα κρεματόρια και τους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς.  Είδε τα θύματα να παραλύουν από το φόβο τη στιγμή που μπαίνουν στο θάλαμο αερίων, γνωρίζοντας το βέβαιο θάνατό τους. Είδε να συντελούνται τα γνωστά ιατρικά πειράματα στους αδύναμους και τους αρρώστους, ενώ σε άλλους θαλάμους, οι Ναζί προέβαιναν σε μαζικούς βιασμούς και βασανιστήρια νεαρών κοριτσιών.

Το έργο του με τίτλο: «Ανίκανοι να δουλέψουν» (εικ.1) αποτελεί το αδιάσειστο τεκμήριο για το φρικτό απολογισμό μιας νοσηρής πραγματικότητας που ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης φαντασίας. Στο έργο αυτό, παρατηρούμε μια εξουθενωμένη από τις κακουχίες του στρατοπέδου οικογένεια, που αποτελείται από μικρά παιδιά, τη μητέρα τους και τη γιαγιά τους. Η απόγνωση και η απελπισία κυριαρχεί στα ασθενικά και χλωμά πρόσωπά τους.  Η αδυναμία στην εργασία ήταν συχνά μια άμεση καταδίκη σε θάνατο στο χώρο συγκέντρωσης των αιχμαλώτων του ναζισμού. Στο βάθος αυτής της ζωγραφικής, καπνός υψώνεται από το κρεματόριο για να σχηματίσει συμβολικά  το έμβλημα των SS, ενώ στο πάνω μέρος του έργου, αιωρείται το σκελετωμένο σώμα ενός νεκρού, που καλύπτει σαν ομπρέλα τη βασανισμένη οικογένεια, χωρίς να της αφήνει κανένα σημείο διεξόδου από το βέβαιο θάνατό της. Στο πρώτο πλάνο του έργου,  βλέπουμε το ένοπλο χέρι του στρατιώτη- δήμιου του Χίτλερ, ο οποίος αποτελεί και τον απόλυτο φραγμό σε κάθε προσπάθεια διαφυγής τους.
Συχνά, στους πίνακες του David Olère είναι και ο ίδιος παρών ως πρόσωπο-φάντασμα, που επιπλέει στο παρασκήνιο του θέματός του. Μια σιωπηλή παρουσία, ένας πικραμένος μάρτυρας που παρατηρεί τις απάνθρωπες σκηνές που δεν θα μπορούσαν ποτέ να διαγραφούν από τη μνήμη του. Οι πίνακες του, όπως ο «Θάλαμος αερίων» (εικ.2), αποτελούν αποκρουστικές και ανατριχιαστικές σκηνές, που μάλλον αποκρούουν το κοινό αντί να το προσελκύουν. Ωστόσο, το έργο του αντιπροσωπεύει μόνο την αλήθεια, έναν στόχο που αποτελεί ζητούμενο και υπέρτατη φιλοδοξία  των πραγματικά αυθεντικών καλλιτεχνών.
   Δρ  Στέλλα Μουζακιώτου
                                 Καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης
                                 στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
                              Επιμελήτρια Εκθέσεων

    smouzaki@tutors.eap.gr